İngiltere Parklarında Sürdürülebilirliğin Uluslararası Sembolü: Yeşil Bayrak

Giriş

Dünyanın en yeşil başkenti Londra’da yaşamak çok büyük keyif veriyor. Şehrin ortasında bu kadar yeşilin nasıl korunduğu merak edilecek bir durum. Hızlı değişen çevre şartlarının yanında bir de sanayi devrimiyle gelen yapılanmaları yaşayan bir ülkenin merkez şehrinin bu kadar yeşil olması veya kalması takdire şayan bir durumdur. Bu yazıda bu yeşilliğin içerisinden bir organizasyon kurumundan bahsedeceğiz: Yeşil Bayrak. 

İngiltere’nin yemyeşil parkları ve kamuya açık yeşil alanları, şehirlerin beton yığınları arasında nefes alan vahaları olarak hem ekolojik dengeye hem de toplum sağlığına katkı sağlıyor. Bu alanların kalite standartlarını belirleyen ve uluslararası düzeyde tanınan Yeşil Bayrak (Green Flag) Ödülü programı, 1996’dan bu yana İngiltere’de başlayarak dünya çapında 2.500’den fazla yeşil alana ulaşmış önemli bir akreditasyon sistemidir. Bu makalede Yeşil Bayrak Ödülü’nün kriterlerini, aşamalarını, ekolojik ve sosyal sürdürülebilirliğe katkılarını İngiltere örnekleri üzerinden incelenecektir.

Yeşil Bayrak Nedir?

Yeşil Bayrak Ödülü, parklar ve yeşil alanlar için uluslararası kalite standardı olarak kabul edilen, kâr amacı gütmeyen bir akreditasyon programıdır. Keep Britain Tidy adlı çevre kuruluşu tarafından yönetilen program, İngiltere’de başlamış ve zamanla Hollanda, Belçika, Yeni Zelanda ve Türkiye gibi ülkelere yayılmıştır.

Ödülün temel amaçları

1.Yaşadığı yere bakılmaksızın herkesin kaliteli yeşil alanlara erişimini sağlamak.

2.Bu alanların toplum ihtiyaçlarına uygun şekilde yönetilmesini temin etmek.

3.İyi yönetim standartları oluşturmak.

4.Yeşil alanlar sektöründe iyi uygulamaları teşvik etmek ve paylaşmak.

5.Yöneticilerin, personelin ve gönüllülerin emeklerini takdir etmek. 

2025 yılı itibarıyla İngiltere’de rekor sayıda (2.250) yeşil alanla Yeşil Bayrak Ödülünü kazanmış durumdadır. Ödülün verildiği alanlar arasında büyük şehir parklarından küçük yerel yeşil alanlara, mezarlıklardan kreş bahçelerine kadar çeşitli mekanlar bulunmaktadır.

Yeşil Bayrak Kriterleri ve Değerlendirme Aşamaları

Yeşil Bayrak Ödülü için başvurulan alanlar, sekiz ana başlık altında toplanan 76 kriter üzerinden değerlendirilir. Bu kriterler hem fiziksel altyapıyı hem de yönetim kalitesini kapsamaktadır:

 

1. Hoş Karşılama Yeri (A Welcoming Place)

a.İyi ve güvenli erişim

b.Bilgilendirici tabelalar

c.Herkes için eşit erişim imkanları

Örnek: Londra’daki St James’s Park, ziyaretçilerine açık ve erişilebilir bir ortam sunarak bu kriterleri karşılamaktadır.

 

2. Sağlıklı, Güvenli ve Emniyetli (Healthy, Safe and Secure)

a.Kaliteli tesislerin uygun şekilde sağlanması

b.Güvenli ekipman ve tesisler

c.Kişisel güvenlik

d.Köpeklerin kontrolü ve köpek dışkısı yönetimi

Örnek: Bradford’daki Lister Park, yılda 1 milyondan fazla ziyaretçi ağırlamasına rağmen yüksek güvenlik standartlarını korumaktadır .

 

3. İyi Bakımlı ve Temiz (Well Maintained and Clean)

a.Çöp ve atık yönetimi

b.Bahçıvanlık bakımı

c.Ağaç bakımı

d.Bina ve altyapı bakımı

Örnek: Torbay’daki Cockington Country Park, 1997’den beri kesintisiz Yeşil Bayrak taşıyarak bakım konusundaki sürekliliğini kanıtlamıştır.

 

4. Çevre Yönetimi (Environmental Management)

a.Çevresel etkinin yönetimi

b.Atık minimizasyonu

c.Kimyasal kullanımı

d.Turba kullanımı

e.İklim değişikliğine uyum stratejileri

Örnek: Sandwell Borough’daki West Smethwick Park, iklim değişikliğine uyumlu peyzaj düzenlemeleriyle dikkat çekmektedir.

 

5. Biyoçeşitlilik, Peyzaj ve Miras (Biodiversity, Landscape and Heritage)

a.Doğal özelliklerin, yaban hayatı ve floranın yönetimi

b.Peyzaj özelliklerinin korunması

c.Bina ve yapıların korunması

Örnek: Gateshead’deki Saltwell Park, hem tarihi yapıları korumuş hem de biyoçeşitliliği artırmıştır.

 

6. Toplum Katılımı (Community Involvement)

a.Yönetim ve geliştirmede toplum katılımı

b.Toplum için uygun imkanların sağlanması

Örnek: Cliftonville’deki The Oval Bandstand and Lawns, yerel topluluk gruplarının aktif katılımıyla yönetilmektedir.

 

7. Pazarlama ve İletişim (Marketing and Communication)

a.Pazarlama ve tanıtım

b.Uygun bilgi kanalları

c.Eğitimsel ve yorumlayıcı bilgiler

Örnek: İstanbul’daki Yıldız Korusu, ziyaretçilerine yönelik etkili bilgilendirme sistemleri kurmuştur.

 

8. Yönetim (Management)

a.Yönetim planının uygulanması

Örnek: Weymouth Town Council tarafından yönetilen Radipole Park & Gardens, etkili yönetim planıyla öne çıkmaktadır.

 

Değerlendirme süreci genellikle şu aşamalardan oluşmaktadır:

1. Başvuru: Park yönetimi veya ilgili yerel yönetim tarafından başvuru yapılır.
2. Öz-değerlendirme: Başvuru sahibi, alanın mevcut durumunu kriterlere göre değerlendirir.
3. Sahaya ziyaret: Eğitimli gönüllü hakemler tarafından saha incelemesi yapılır.
4. Puanlama: 76 kriter üzerinden detaylı puanlama yapılır.
5. Karar: Yeterli puanı alan alanlara ödül verilir.
6. Yıllık denetim: Ödülün devamı için yıllık denetimler yapılır.

 

Ekolojik Sürdürülebilirlik Açısından Önemi

 

Yeşil Bayrak kriterleri, yeşil alanların sadece estetik değil aynı zamanda ekolojik işlevlerini de güvence altına almayı hedefler. İklim değişilikliğiyle mücadelede parkların rolü giderek daha fazla kabul görmektedir.

Biyoçeşitliliğin Korunması: Yeşil Bayrak alanları, yerel flora ve faunanın korunması için habitatlar sağlar. Örneğin, Rossendale Borough Council tarafından yönetilen Whitworth Memorial Gardens, nadir bitki türlerine ev sahipliği yapmaktadır.

Karbon Ayak İzinin Azaltılması: Parklardaki bitkiler ve ağaçlar, karbon emisyonlarını azaltarak iklim değişikliğinin etkilerini hafifletir. Keep Britain Tidy CEO’su Allison Ogden-Newton, “Parklarımızdaki bitkiler ve ağaçlar, iklim değişikliğini tetikleyen zararlı karbon emisyonlarını azaltmaya yardımcı oluyor” demektedir.

İklim Değişikliğine Uyum: Yeşil alanlar, artan sıcaklıklara karşı soğutucu vaha işlevi görür ve sel riskini azaltır. Ampthill Town Council tarafından yönetilen Ampthill Great Park, iklim değişikliğine uyumlu peyzaj tasarımıyla dikkat çekmektedir.

Atık Yönetimi: Yeşil Bayrak kriterleri, çöp ve atık yönetimine özel önem verir. Örneğin, İstanbul’daki Göztepe 60. Yıl Parkı, atık yönetimi konusundaki başarısıyla ödül almıştır.

Kimyasal Kullanımının Azaltılması: Ödül kriterleri, pestisit ve gübre olarak kimyasal kullanımının en aza indirilmesini teşvik eder.

Kurumsal ve Sosyal Sürdürülebilirlik Katkıları

Yeşil Bayrak Ödülü, yeşil alanların fiziksel özelliklerinin yanı sıra toplumsal faydalarını da ölçer ve teşvik eder:

Toplum Sağlığı: Kaliteli yeşil alanlar, fiziksel ve zihinsel sağlığı iyileştirir. Keep Britain Tidy’nin araştırmaları, Yeşil Bayraklı parkların İngiltere’yi daha sağlıklı bir yaşam ve çalışma ortamı haline getirdiğini göstermektedir.

Sosyal Eşitlik: Ödül, herkesin kaliteli yeşil alanlara erişim hakkı olduğu ilkesine dayanır. South Ribble Borough Council tarafından yönetilen Worden Park, tüm sosyo-ekonomik gruplara hizmet vermektedir.

Yerel Ekonomi: İyi yönetilen parklar, turizmi ve yerel işletmeleri canlandırır. Bradford’daki Lister Park’ın restorasyonundan sonra bölge ekonomisinde gözle görülür iyileşme kaydedilmiştir.

Toplumsal Katılım: Yeşil Bayrak kriterleri, yerel toplulukların park yönetimine katılımını teşvik eder. Redbourne Churchyard Companions gibi gönüllü gruplar, kilise bahçelerinin bakımını üstlenerek toplumsal aidiyeti güçlendirmektedir.

Eğitim ve Farkındalık: Ödüllü parklar, çevre eğitimi için açık hava sınıfları işlevi görür. Londra’daki Highgate Wood, okul gruplarına yönelik eğitim programları sunmaktadır.

İngiltere’den Somut Örnekler

1. Lister Park, Bradford: 1870’te halka açılan park, 2002’deki restorasyondan sonra Yeşil Bayrak kazanmıştır. Yılda 1 milyondan fazla ziyaretçi ağırlayan park, yüksek bahçıvanlık standartları ve tarihi koruma çabalarıyla öne çıkmaktadır.

2. Cockington Country Park, Torbay: 1997’den beri kesintisiz Yeşil Bayrak taşıyan park, İngiltere’nin en uzun soluklu ödüllü alanlarından biridir. Torbay Coast and Countryside Trust tarafından yönetilen park, geleneksel el sanatları atölyeleriyle de ünlüdür.

3. St James’s Park ve The Green Park, Londra: Kraliyet Parkları arasında yer alan bu alanlar, hem Yeşil Bayrak hem de Yeşil Miras Sertifikası’na sahiptir. Tarihi özelliklerinin korunması ve biyoçeşitliliğin desteklenmesiyle öne çıkarlar.

4. Saltwell Park, Gateshead: 2005’te 9,6 milyon £’luk bir restorasyondan geçen park, Viktorya dönemi özelliklerini korurken modern tesisler eklemiştir. Gateshead Council tarafından yönetilen park, hem tarihi koruma hem de toplum katılımı konularında örnek teşkil etmektedir.

5. The Oval Bandstand and Lawns, Cliftonville: GRASS Cliftonville CIC tarafından yönetilen bu alan, gönüllü topluluk gruplarının başarısını göstermektedir. Yeşil Bayrak Topluluk Ödülü’nü kazanan alan, yerel halkın aktif katılımıyla yönetilmektedir.

Genel Değerlendirme ve Öneriler

Yeşil Bayrak Ödülü programı, İngiltere’de başlayarak küresel bir harekete dönüşmüş, yeşil alanların sürdürülebilir yönetimi için kapsamlı bir çerçeve sunmuştur. Programın başarısı, hem teknik kriterleri hem de toplumsal katılımı içeren bütüncül yaklaşımından kaynaklanmaktadır.

İngiltere deneyimi, şu önemli dersleri sunmaktadır:

a.Yeşil alanlar, iklim değişikliğiyle mücadelede kritik rol oynayabilir.

b.Toplum katılımı, parkların uzun vadeli sürdürülebilirliği için esastır.

c.Standartların oluşturulması ve ödüllendirme mekanizmaları, yeşil altyapının kalitesini artırabilir.

d.Tarihi ve ekolojik değerlerin korunması, yeşil alanların kimliğini güçlendirir.

Keep Britain Tidy, 2030 yılına kadar Yeşil Bayrak standartlarını karşılayan alan sayısını önemli ölçüde artırmayı hedeflemektedir. Bu hedef, iklim krizi ve kentleşme baskısı altındaki dünyamızda, yeşil alanların öneminin giderek arttığı bir dönemde özellikle değerlidir.

Türkiye’de de İstanbul’da Yıldız Korusu ve Göztepe 60. Yıl Parkı’nın Yeşil Bayrak alması, bu uluslararası standardın ülkemizde de yaygınlaşma potansiyeli olduğunu göstermektedir. İngiltere örneklerinden hareketle, yerel yönetimlerin ve sivil toplumun işbirliğiyle Türkiye’deki yeşil alanların kalitesinin artırılması mümkün görünmektedir.

Yeşil Bayrak Ödülü, sadece bir sertifika değil aynı zamanda sürdürülebilir bir gelecek için verilen bir taahhüttür. İngiltere’nin öncülüğünde gelişen bu hareket, dünyanın dört bir yanında yeşil alanların korunması ve geliştirilmesi için umut verici bir model sunmaktadır.