Sanat, Atık ve Toplumsal Farkındalık

Giriş

Sizlere “Sanat toplumsal farkındalık oluşturmaya vesile olur mu?” diye sorulsa cevabınız ne olurdu? Bu soruya verilecek cevap kişiden kişiye elbette ki değişebilir. Ancak tarihe baktığımızda sanatın yalnızca estetik bir uğraş olmadığını görürüz. Bir çok sanatçı eserlerini aynı zamanda çeşitli mesajlar vermek için kullanmıştır. Pek çok sanatçı eserleri aracılığı ile toplumun kör noktalarını görünür kılmaya çalışmıştır. Ancak bu örneklerin arasında çevresel sorunları konu alan sanat eserlerinin azlığı dikkat çekicidir. 

Bu nadir eserlerden bazıları Brezilyalı sanatçı Vik Muniz’e aittir. Kendisi portreleri ve Waste Land filmi ile çevre sorunlarına dikkat çekmeye çalışmıştır. Film, Brezilya’daki Jardim Gramacho çöplüğünde yaşayan atık toplayıcılarla yapılan işbirliğini konu alır. Muniz, işçilerle yaptığı iş birliği ile hem onların hayatını kayda alır hem de topladığı atıklarla dev portreler oluşturur. Bu portreler, yalnızca estetik bir değer taşımaz; aynı zamanda toplumsal bir mesaj verir ve izleyiciyi çevre sorunlarıyla yüzleşmeye ve tüketim alışkanlıklarını sorgulamaya davet eder. 

Muniz’in projesinin en önemli yanı, sanatın yalnızca nesneleri değil, hayatları da dönüştürebilme gücüne sahip olmasıdır. Atık toplayıcıların yaşadığı sıkıntılar, film sayesinde görünür hale gelir. Onların yüzleri, çöplerin arasından yükselen dev portrelerde yeniden hayat bulur ve toplum nezdinde değer kazanır. Böylece Waste Land, yalnızca bir çevresel sorunlara dikkat çekmekle kalmamış aynı zamanda, işçilerin yaşadıkları sıkıntıları da ele almasıyla sosyal eşitsizliklere de dikkat çekmiştir. Çöp yığınları arasında ortaya çıkan bu eserler, bize gereksiz gibi görünen birçok malzemenin aslında farklı şekillerde yeniden kullanılabileceğini ve dönüştürülebileceğini hatırlatır. 

Bugün pek çok sanatçı, Muniz’in açtığı yoldan ilerleyerek atıkları sanatsal malzemeye dönüştürmekte ve çevresel meseleleri görünür kılmaya çalışmaktadır. Çünkü sanat, yalnızca göze hitap eden bir alan değil; aynı zamanda kolektif bilinci harekete geçiren, duygularımızı ve düşüncelerimizi dönüştüren güçlü bir araçtır.