İngiltere’nin Yeşil Yürekli Gönüllüleri

Giriş: Toplumun Gücüyle Yeşeren Bir Ülke

Çevre koruma ve sürdürülebilir yaşam denilince akla ilk gelen ülkelerden biri İngiltere’dir. Bu başarının ardında yalnızca politikalar değil, halkın gönüllülük ruhu ve bilimsel yaklaşımla birleşen kolektif çabası yatıyor. Kuş gözleminden şehir bahçelerine, atık yönetiminden ruh sağlığına kadar her alanda gönüllüler, İngiltere’yi Avrupa’nın yeşil dönüşüm lideri yapıyor. Peki bu dinamik model nasıl işliyor? İşte İngiltere’nin çevre STK’larından öğreneceklerimiz:

1. Toplumsal Katılım ve Vatandaş Bilimi: Herkes Birer Bilim İnsanı

İngiltere’de çevre koruma, sıradan vatandaşların bilimsel süreçlere aktif katılımıyla şekilleniyor. Vatandaş Bilimi (Citizen Science) olarak adlandırılan bu yaklaşım hem veri toplama hem de toplumsal bilinci artırma konusunda devrim denilecek adımlar atıyor. 

Kuşların Kanat Çırpışından İklim Verilerine

Royal Society for the Protection of Birds (RSPB): 1889’da kadınların kuş tüyü şapka modasına karşı başlattığı bir kampanyadan doğan RSPB, bugün 1,2 milyon üyesiyle Avrupa’nın en büyük doğa koruma kuruluşu. Her yıl düzenlenen Big Garden Birdwatch etkinliğinde, yüz binlerce gönüllü bir saat boyunca bahçelerindeki kuşları sayıyor. 2023’te 11 milyon kuş kaydı toplandı! Bu veriler, iklim değişikliğinin türler üzerindeki etkisini izlemek için kullanılıyor.

Ulster Wildlife: Kuzey İrlanda’daki 20 doğa koruma alanında, gönüllüler nadir bitki türlerini haritalandırıyor ve yaban hayatını izliyor. Örneğin, Lough Neagh Gölü’ndeki su samuru popülasyonunun artışı, tamamen yerel halkın katkısıyla kayıt altına alındı.

Penguen İzleme Projesi: Blue Marine Foundation, Antarktika dışındaki penguen kolonilerini izlemek için gönüllüleri seferber ediyor. Katılımcılar, uydu görüntülerinden penguen gruplarını sayarak iklim değişikliğinin deniz ekosistemlerine etkisini anlamaya yardımcı oluyor.

Neden Önemli?

Bu projeler, bilimi “seçkinlerin işi” olmaktan çıkarıp halka indirgiyor. Bir ev hanımı, bahçesindeki serçeleri sayarken aslında küresel bir veri ağının parçası oluyor.

2. Şehirlerde Yeşil Dönüşüm: Betonun Arasından Yükselen Umut

İngiltere’nin metropolleri, gönüllülerin ellerinde adeta yeniden doğuyor. Kentsel alanlarda yürütülen projeler hem çevreyi koruyor hem de sosyal bağları güçlendiriyor(1).

Ağaç Dikimden Atık Avcılığına

• Hands On London: Londra’da her sonbahar, binlerce gönüllü kent ormanları oluşturmak için ağaç dikiyor. Bilimsel verilere dayanarak seçilen ıhlamur ve meşe ağaçları, kentsel ısı adası etkisini %15 azaltıyor.
• By Waters Litter Picking: Thames Nehri kıyılarında düzenlenen temizlik etkinliklerinde, gönüllüler yılda 2 ton plastik atık topluyor. Özel maşalarla çalışan ekipler, mikroplastiklerin su kaynaklarına karışmasını önlüyor (2).
• Marketlerin Geri Dönüşüm İş Birlikleri: Tesco ve Marks & Spencer, “Plastiksiz Koridor” projeleriyle tek kullanımlık plastiği %70 azalttı. Gönüllüler, toplanan atıkların yasa dışı olarak Türkiye veya Asya’ya gönderilmesini engellemek için lojistik süreçleri denetliyor.

Şehirdeki sessiz kahramanlardan Londralı emekli öğretmen Margaret: “Her hafta nehir temizliğine katılıyorum. Torunlarıma temiz bir dünya bırakmak için elimden geleni yapıyorum” diyor.

3. Sağlık ve Refah İçin Doğa Temelli Terapiler

İngiltere’de doğa bilinci yalnızca çevreyi korumakla kalmıyor, insanların ruhunu da iyileştiriyor. Bahçecilik ve açık hava aktiviteleri, bilimsel olarak kanıtlanmış terapötik etkiler sunuyor.

Toprakla Terapi

• Martineau Bahçeleri (Birmingham): Depresyon ve kaygı bozukluğu yaşayan bireyler, bu terapötik bahçede sebze yetiştirerek özgüven kazanıyor. Araştırmalar, toprakla temasın stres hormonu kortizolu %25 azalttığını gösteriyor.
• St Mungo’s Putting Down Roots: Londra’daki evsizler, Notting Hill Bahçesi’nde marul ve domates yetiştirerek hem meslek ediniyor hem de sosyal hayata tutunuyor. Katılımcıların %60’ı, program sonrası düzenli iş buluyor.
• Thrive (Battersea Park): Engelli bireyler, özel tasarlanmış yükseltilmiş sebze yataklarında çalışarak motor becerilerini geliştiriyor. Parkinson hastası David: “Bahçe, bana kaybettiğim hareket özgürlüğünü geri verdi” diye anlatıyor.

Doğanın Reçetesi:

İngiliz doktorlar, 2022’den beri “yeşil reçete” uygulamasıyla hastalarına doğa temelli terapiler öneriyor.

4. Kurumsal ve Devlet Destekli Gönüllülük: Sistem El Verirse

İngiltere’de gönüllülük, devlet ve özel sektörün ortak desteğiyle kurumsal bir kimlik kazanmış durumda (3).

Gençlerden Kanser Hastalarına

• NHS Gönüllüleri: On altı yaş üstü gençler, hastanelerde hasta bakımından idari işlere kadar çeşitli görevler üstleniyor. Bu program, sağlık sistemine yılda 2,6 milyar sterlin katkı sağlıyor.
• Walton Firs Vakfı: Surrey’deki otuz altı dönümlük kampta, dezavantajlı gençlere doğada hayatta kalma eğitimleri veriliyor. Dixcart UK’nin finansmanıyla yılda 15.000 genç, oryantiring ve kampçılık öğreniyor.
• Macmillan Coffee Morning: Kanser hastaları için düzenlenen kahve satış etkinliklerinde gönüllüler yılda 20 milyon sterlin topluyor. Dixcart UK çalışanları, ofislerinde düzenledikleri kermeslerle bu harekete destek oluyor.

5. Avrupa’ya İlham Veren Modeller: İngiltere’den Ekoloji Online Okurlarının Yerel Projelere

İngiltere’nin başarılı projeleri, Avrupa’nın dört bir yanında yankı buluyor (4).

Yeşil Nokta’dan İklim Adaletine

• Yeşil Nokta Sistemi: Ambalaj atıklarının geri dönüşümünü simgeleyen bu sistem, İngiliz STK’larının desteğiyle Türkiye’de ÇEVKO Vakfı aracılığıyla hayata geçirildi. Bugün 10.000’den fazla şirket, bu logoyu ürünlerinde kullanıyor.
• Biyoçeşitlilik Haritalama: İngiltere’deki tür izleme projeleri, İspanya’da Observatorio de la Biodiversidad adıyla vatandaş bilimi ağına dönüştü.
• 2030 Hedefi: İngiltere’nin “okyanusların %30’unu koruma” hedefi, Avrupa Birliği tarafından benimsendi. Türkiye’de de benzer çalışmalar, Akdeniz Koruma Derneği öncülüğünde yürütülüyor.

Sonuç: Siz de Bir Adım Atın!

İngiltere’nin çevre STK’ları, bilimsel disiplinle toplumsal enerjiyi birleştirerek dünyaya örnek oluyor. Bu model, yalnızca Avrupa için değil, Türkiye için de bir yol haritası sunuyor. İster kuş sayın ister mahallenizde bir ağaç dikin… 

Unutmayın: Değişim, ancak kolektif bir hareketle mümkün.

Ekoloji Online okurlarına çağrı: Hangi projeye katılmak istersiniz?

Kaynaklar:
https://www.jomalone.com.tr/charity-gardens

Volunteering Activities: An Expert Guide to London & UK Volunteering

https://www.nidirect.gov.uk/articles/types-volunteering
https://www.ncvo.org.uk/news-and-insights/news-index/uk-civil-society-almanac-2021/volunteering/