Polonezköy

İstanbul’un  Beykoz  ilçesinde yer alan Polonezköy,  Karadeniz  sahilinden 20 km,   Boğaziçi  kıyılarından ise 15 km uzaklıktadır. Polonezköy,  1830 Polonya Ayaklanması  sırasında hükümet başkanı olan, daha sonra da  Polonyalı  sürgünlerin siyasî liderliğini yapan Prens  Adam Czartoryski  tarafından kuruldu. Köyün ilk adı, kurucusunun adı olan Adam’dan dolayı Adamköy’dür (Lehçe Adampol). Köyün bulunduğu arazi, 1830’lu yıllarda  Saint Benoît Fransız Lisesi ‘ni yönetmekte olan Lazarist rahipler tarafından çiftlik olarak düzenlenmişti. O zamanlar Polonyalıların siyasi göçünün merkezi  Paris ’ti. Prens  Adam Czartoryski ’nin amacı ise, ikinci bir siyasi merkezini  Osmanlı Devleti  sınırları içinde kurmaktı. Bu amaçla  Michał Czajkowski ’yi temsilcisi sıfatıyla  Osmanlı Devleti ’ne gönderdi. İstanbul’a geldikten sonra  1850  yılında İslamiyet’i kabul ederek  Mehmed Sadık Paşa  adını alan Czajkowski, Osmanlı Devleti’nde faaliyet gösteren  Lazaryen  rahiplerden gelecekte Adampol’un kurulacağı ormanlık bir araziyi satın aldı. İlk başta ancak 12 kişinin oturduğu köye sonraki yıllarda en çok geliştiği dönemde 220 sakin yerleşti.

Yıllar geçtikçe Adampol gelişti, köyün nüfusu  1830  Polonya Ayaklanması ve  1853 Kırım Savaşına  katılan askerlerin yanı sıra  Sibirya  sürgünü ve  Çerkez esaretinden kaçan Polonyalılarla arttı. İlk Polonezköy sakinleri çiftçilik, hayvancılık ve ormancılıkla meşguldü.  1938  yılında köyün sakinleri T.C. vatandaşlığına kabul edildiler.  1968  yılında köyün sakinleri işledikleri topraklar üzerinde tapu hakkına sahip oldular. Öte yandan, Czartoryski ailesinin vârisleri ise Polonezköylüler lehine haklarından vazgeçtiler.

Ulaşım imkânları, coğrafî konumu ve güzel manzaraları sayesinde günümüzde Polonezköy bir tarım köyünden tatil köyüne dönüşmüştür. Polonezköy’un gelişmesi ve köydeki ekonomik şartların düzelmesiyle birlikte 1980’li yıllarda yurt dışına göç eden gençler Polonezköy’e geri dönmeye ve köyde pansiyon, lokanta ve çayevi işletmeye başladılar.

Polonezköy’e gelen ünlüler arasında  Macar  piyanist  Franz Liszt  (1847),  Fransız  yazar  Gustave Flaubert  ( 1850 ),  Çek  yazar  Karel Droz ( 1904 ),   Mustafa Kemal Atatürk  ( 1937 ), sonradan  XXIII. İoannesadıyla  Papa  olan Angelo Giuseppe Roncalli ve  Polonya’nın  II. Dünya Savaşı  sonrasındaki Dışişleri bakanı  Adam Rapacki  (1961) de bulunuyor.

Dünyaca tanınan soprano  Leyla Gencer  de burada doğmuştur. Leyla Gencer’in babası  Safranbolulu  köklü  Müslüman  bir ailenin oğlu olan Hasanzade İbrahim Bey, annesi  Polonyalı   Katolik  bir ailenin kızı olan Alexandra Angela Minakovska’dır. Annesi, İbrahim beyle evlendikten sonra Müslüman olup Atiye adını aldı. 

Polonezköyü  1985  yılında  Türkiye cumhurbaşkanı   Kenan Evren ,  1994  yılında ise, Polonya Devlet Başkanı Lech Wałęsa ziyaret etti. Bir sonraki Polonya Devlet Başkanı  Aleksander Kwaśniewski  ise ilki  1996  ve ikinci  2000  yılında olmak üzere iki defa Polonezköy’ü ziyaret etmiştir. Son ziyareti esnasında Aleksander Kwaśniewski,  Zofia Rizi Anı Evi ‘ni de gezmiştir. Bu ziyaretten iki sene sonra Polonezköy’un kuruluşunun 160. yıldönümü törenle kutlandı.

Günümüzde Polonezköy’de yaklaşık olarak 1.000 kişi yaşamaktadır. Bunlar arasında 40 kişi düzgün Lehçe konuşmaktadır. Polonezköy’de her yaz Polonezköy’ün Polonya ile olan bağlarını vurgulayan Polonezköy festivali düzenlenmektedir.  Polonezköy mezarlığı nda Polonya millî şairi Juliusz Slowacki’nin aşık olduğu Ludwika Śniadecka’nın mezarının yanı sıra Polonya Cumhuriyeti Millî Savaş ve Şehitlikler Konseyi tarafından restore edilen diğer 92 tarihi mezar bulunmaktadır.