Polonya’nın Kaplıca ve Kayak Merkezi
SUDET DAĞLARI
Prof. Dr. Zafer Ayvaz
Sudetler Orta Avrupa’da Almanya, Polonya ve Çek Cumhuriyeti boyunca uzanan bir dağ silsilesidir. Kuzeybatıda Almanya’nın Saksonya Eyaletinin başkenti Dresden’den Polonya’da Aşağı Silezya bölgesine ve doğuda Çekya’daki Moravya Kapısına kadar uzanırlar. Sudet’lerin en yüksek noktası, Karkonosze Dağları’ndaki Śnieżka tepesidir (1.603 m). Bu tepe Çek Cumhuriyeti-Polonya sınırında yer alır. Sudetlerden doğan en önemli nehirler Elbe ve Oder (Lehçede Odra) nehirleridir. Oder Nehri, Çek Cumhuriyeti‘nde doğarak Avrupa‘nın kuzey kesimindeki ovaları sular ve Baltık Denizi‘ne dökülür. Vistül’den sonra Polonya‘nın ikinci uzun nehridir. Aşağı Oder ve kolu olan Neisse Nehri, Polonya ve Almanya arasındaki sınırı oluşturur. Oder’in en uzun kolu olan Warta Nehri Polonya‘nın tam ortasından geçer. Oder Nehri, 854 km uzunluğunda olup bunun 742 km’si Polonya içindedir.
Sudetlerin yüksek kısımları milli parklarla korunmaktadır. Bunlar Polonya’da Karkonosze ve Stołowe, Çek Cumhuriyeti’nde Krkonoše milli parklarıdır. Karkonosze Milli Parkı (Karkonoski Park Narodowy) her yıl 1,5 milyondan fazla turist tarafından ziyaret edilmektedir. Milli parkta 112 kilometrelik yürüyüş yolları, 10 teleferik bulunmaktadır. Parkın genel merkezi Jelenia Góra kasabasındadır.
Sudetlerde sıcaklıkları 29 ila 44 ° C olan termal kaynaklar vardır. Yapılan sondajlar, 2000 m derinliklerde 87 ° C’deki suların varlığını ortaya çıkarmıştır. Bu kaynaklar birçok kaplıca oteline hizmet vermektedir.
Avrupa çapında endüstriyel faaliyetler, asit yağmurları ve ağır metallerin batıdan ve güneybatıdan esen rüzgarlarla gelmesi nedeniyle Sudet ormanlarında önemli hasarlar oluşmuştur. Gümüş köknarların endüstriyel toprak kirliliğine karşı özellikle savunmasız olduğu kanıtlanmıştır.
Sudetler bölgesinde Wałbrzych gibi kömür madenciliğinin yapıldığı kasabalar, 1980’lerde madenciliğin azalmasından bu yana ekonomilerini turizme doğru yeniden yönlendirdiler. 19. ve 20. yüzyıllarda Sudetlerden kumtaşı çıkarılmıştır. Kumtaşı labirentleri, 19. yüzyıldan beri kayda değer bir turistik cazibe merkezi olmuştur. Kumtaşı, kum tanelerinin doğal bir çimento maddesi yardımıyla yapışması sonucu oluşan fiziksel tortul bir taştır. Bir kumun doğal çimentolaşmasından doğan ve kuvars taneleri oranı yüksek olan tortul kayaç; inşaatta, yol ve kaldırımlara taş döşemede, çok ince olanları da bileme taşı olarak kullanılır. Kumtaşı, tarih öncesi dönemlerden beri ev inşaatlarında kullanılmaktadır. Nispeten yumuşaktır, oyulması kolaydır. Süs çeşmeleri ve heykeller yapmak için de kullanılmıştır. Bazı kumtaşları hava koşullarına da dayanıklıdır. Bazı kumtaşı türleri, bileme taşları yapmak, bıçakları ve diğer aletleri keskinleştirmek için mükemmel malzemelerdir. Gevrek olmayan kumtaşı, örneğin öğütme taşı olarak tahıl öğütmede kullanılabilir.
Bu bölgede ekonomi daha çok turizme dayanır. Sudetlerde sanatoryumlu birçok kaplıca bulunur. Birçok yerde gelişmiş oteller ve kayak altyapısı bulunmaktadır. Bu bölgede kış turizmi çok gelişmiştir. Jelenia Góra, Karpacz, Szklarska Poręba ve Kowary bölgenin en önemli turizm merkezleridir. Bu dağlardaki birçok şelale, örneğin Kamieńczyk ve Szklarki turistler tarafından çokça ziyaret edilmektedir.