Faydalı bir kaktüs meyvesi: Frenk yemişi

 

Faydalı bir kaktüs meyvesi: Frenk yemişi

Prof. Dr. Zafer Ayvaz

Yenilebilir bir kaktüs meyvesi olan frenk yemişi (Opuntia ficus-indica), sağlığa birçok faydaları olan tatlı ve lezzetli bir besindir.

Frenk yemişi antiviral, antiülser, sinir koruyucu, iltihap giderici, antidiyabetik, karaciğer koruyucu, antikanser, antibakteriyel özelliklere sahiptir. Frenk yemişindeki fitokimyasallar, biyopeptitler ve çözünür lifler Tip 2 diyabetin ve diğer kronik hastalıkların önlenmesine yardımcı olabilecek tedavi edici özelliklere sahiptir.

Frenk yemişi meyvesinin eti suludur, tohum içerir ve karpuza benzer bir tadı vardır, çiçekleri de yenilebilir (1).

Çoğunlukla çöl ortamlarında yetiştiğinden, Frenk yemişi Meksika ve Amerika’nın güneybatısında çok yaygındır. Meyvenin üzerinde bulunduğu kaktüs Teksas eyaletinin  bitkisidir. Ayrıca İtalya’da ve Akdeniz’in diğer bölgelerinde de yetiştirilmektedir (2).

İçerdiği birçok faydalı bitki bileşiği ve besin maddesi nedeniyle, Meksika halk hekimliğinde ülser, karaciğer rahatsızlıkları ve diğer sorunları tedavi etmek için kullanılmıştır. Bu kaktüs meyvesinin potansiyel tıbbi özellikleri halen araştırılmaya devam ediyor (2, 3).

Besin değeri

Meyvenin besin profili çeşide bağlı olarak değişebilir. Genellikle iyi bir lif kaynağıdır ve birçok vitamin ve mineral içerir. 150 gram çiğ Frenk yemişi şunları içerir (4):

61 kalori, 1 gram protein, 1 gram yağ, 14 gram karbonhidrat, 5 gram lif, günlük ihtiyacın %30’u kadar magnezyum, günlük ihtiyacın %23’ü kadar C vitamini,  günlük ihtiyacın %7’si kadar potasyum, günlük ihtiyacın %6’sı kadar kalsiyum, günlük ihtiyacın yaklaşık %19’u kadar lif sağlar. Meyve hem çözünür hem de çözünmeyen lif içerir ve bunların her ikisi de sağlıklı bir sindirim için önemlidir (4, 5).

Frenk yemişindeki magnezyum, potasyum ve kalsiyum, sağlıklı kan basıncı için temel minerallerdir. C vitamini ise bağışıklık sistemi sağlığında önemli bir rol oynar (6, 7). Frenk yemişi ayrıca antioksidan görevi gören fenolik asitler, flavonoidler ve pigmentler dahil olmak üzere birçok faydalı bitki bileşiği içerir. Antioksidanlar, serbest radikaller adı verilen ve hastalığa yol açabilen reaktif moleküllerin neden olduğu oksidatif hasarın önlenmesine yardımcı olur (2, 3).

Sağlığa faydaları

Kilo kaybı

Frenk yemişindeki lif, yağa bağlanarak, onun vücuttan atılımını artırarak ve enerji emilimini azaltarak kilo kaybına yardımcı olabilir (8, 9). 20 sağlıklı yetişkinin katıldığı bir araştırma, her biri 500 mg kaktüs lifi içeren 2 tabletin günde 3 kez yemeklerden sonra alınmasının (günlük toplam 3 gram kaktüs lifi), plaseboya kıyasla önemli ölçüde daha fazla dışkıda yağ atılımına yol açtığını tespit etti (9). Araştırmacılar, bu sonuçların, kaktüs lifinin, emilim için mevcut diyet yağı miktarını azaltarak kilo kaybında rol oynayabileceği fikrini desteklediği sonucuna vardı. Kaktüs lifi tabletlerinin dışkıda yağ atılımını artırma yeteneği üzerine yapılan diğer çalışmalarda da kilo kaybı tespit edilmiştir. 12 haftalık bir çalışma, kaktüs lifi takviyesinin plaseboya kıyasla daha fazla kilo kaybına yol açtığını kaydetti (8). Bu çalışmaların sonuçları ilginç olsa da, meyvenin kendisinden değil, frenk yemişi kaktüs bitkisinden elde edilen lif tabletlerine odaklandıklarını belirtmek önemlidir.

Cilt ve saç

Frenk yemişi yemek, parlak bir cilde ve parlak saçlara sahip olmanın bir yolu olarak bilinir. Saç kremlerine ve cilt bakım ürünlerine frenk yemişi eklenir. C vitamini ve betalain pigmentleri gibi bazı bileşikler, antiinflamatuar(iltihap giderici) ve antioksidan etkilere sahiptir. Frenk yemişi ayrıca özellikle tohumlarında ve kabuğunda cilt ve saç sağlığında rol oynayan çoklu doymamış yağ asitleri içerir (10, 11). 18 sağlıklı yetişkinin katıldığı küçük bir çalışma, 2 hafta boyunca günde iki kez 250 gram frenk yemişi meyvesi posası tüketmenin, antioksidan C ve E vitaminlerinin kan düzeylerini artırma ve oksidatif stresi azaltma açısından C vitamini takviyesiyle karşılaştırılabilir olduğunu buldu (10 ). Frenk yemişinden elde edilen antioksidan desteği, yaşlanma, iltihaplanma, güneşe maruz kalma veya diğer nedenlerle ilişkili oksidatif stresin neden olduğu bu bölgelerdeki hasara karşı koruma sağlayarak cilt ve saç sağlığını iyileştirebilir (12,13). Frenk yemişinin cilt için topikal uygulamaları incelenmiştir. Test tüpleri ve fareler üzerinde yapılan bir araştırma, frenk yemişi tohumlarından preslenen yağın cilt enfeksiyonlarına karşı antimikrobiyal etkilere ve yara iyileştirici özelliklere sahip olduğunu buldu (14).

Diyabet

Frenk yemişinin bir diğer olası faydası kan şekeri yönetiminde ve diyabet komplikasyonlarında kullanılmasıdır. Meyvedeki çözünür lif pektini, kan şekerini düşürücü özelliklere sahip olabilir ve kandaki yağ seviyeleri üzerinde faydalı etkiler yapabilir (15,16).

İnsanlar üzerinde yapılan bazı ön çalışmalar, frenk yemişi tüketiminin hem sağlıklı yetişkinlerde hem de tip 2 diyabetlilerde açlık kan şekeri düzeylerini ve yemek sonrası insülin düzeylerini azaltabileceğini gösterdi (15 ). İnsanlar üzerinde yapılan 20  araştırmanın gözden geçiririldiği bir yayında, frenk yemişi kaktüsünün düz pedlerini tüketmenin kan şekeri ve insülin seviyelerinde önemli azalmalara yol açtığını buldu. Meyvenin kan şekeri üzerinde önemli bir etkisi yoktu (15 ). Ancak konu kalp sağlığı olduğunda meyve pedlere göre daha faydalı olabilir. Tip 2 diyabetli birçok insanda yüksek trigliserit, toplam ve LDL “kötü” kolesterol düzeyleri bulunur ve bu da kalp hastalığı riskini artırabilir (17,18). Hem sağlıklı yetişkinlerin hem de tip 2 diyabet ve diğer metabolik rahatsızlıkları olanların dahil olduğu 11 çalışmanın başka bir sistematik incelemesine göre, frenk yemişi yemek, toplam ve LDL kolesterol düzeylerinde önemli azalmalara yol açabilir (17). 

Karaciğer sağlığı

Frenk yemişi geçmişte karaciğer problemlerini tedavi etmek için kullanılmıştır ve bazı modern çalışmalar bu fikri desteklemektedir. Meyvedeki antioksidan bileşiklerin, karaciğere zarar verebilecek iltihaplanma ve oksidatif strese karşı korunmaya yardımcı olduğu düşünülmektedir (11). Obez farelerde yapılan bir çalışma, frenk yemişi kaktüsünü yemenin kısmen oksidatif stresi azaltarak, alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığına karşı koruyucu olduğunu buldu (19). Farelerde yapılan başka bir çalışma, frenk yemişi suyunun, antioksidan durumunu artırarak ve alkolün tetiklediği oksidatif hasarı önleyerek kronik alkol tüketiminin neden olduğu karaciğer hasarını önlemeye yardımcı olduğunu tespit etti (20).

Frenk yemişi alkol içen insanlarda da benzer etkilere sahip olabilir. 55 sağlıklı yetişkin üzerinde yapılan bir araştırma, alkol almadan önce kaktüs bitkisinin ekstraktını almanın, akşamdan kalma semptomlarını ve kandaki iltihap belirtilerini plaseboya göre daha fazla azaltmaya yardımcı olduğunu buldu (21 ). Ancak Frenk yemişinin karaciğer sağlığı üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak için insanlarda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. 

Not: Bu makalenin hazırlanmasında https://www.healthline.com sitesinde yayınlanan Lizzie Streit tarafından kaleme alınan “Prickly Pear: Nutrition, Benefits, Recipes, and More” başlıklı yazıdan yararlanılmıştır.

Kaynaklar

  1. Wilson, H., Wyatt, M., & Zilliox, P. (2019, September). Prickly Pear Cactus: Food of the Desert. University of Arizona Cooperative Extension. Retrieved March 24, 2024, from https://extension.arizona.edu/sites/extension.arizona.edu/files/pubs/az1800-2019.pdf
  2. Del Socorro Santos Díaz, M., Barba de la Rosa, A.-P., Héliès-Toussaint, C., Guéraud, F., & Nègre-Salvayre, A. (2017). Opuntia spp.: Characterization and Benefits in Chronic Diseases. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2017, 8634249. https://doi.org/10.1155/2017/8634249
  3. Madrigal-Santillán, E., García-Melo, F., Morales-González, J. A., Vázquez-Alvarado, P., Muñoz-Juárez, S., Zuñiga-Pérez, C., Sumaya-Martínez, M. T., Madrigal-Bujaidar, E., & Hernández-Ceruelos, A. (2013). Antioxidant and anticlastogenic capacity of prickly pear juice. Nutrients, 5(10), 4145–4158. 
  4. FoodData Central Search Results. (2018, April). FoodData Central. Retrieved March 24, 2024, from https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/167750/nutrients
  5. Garcia-Amezquita, L.E., Tejada-Ortigoza, V., Serna-Saldívar, S.R., & Welti‐Chanes, J. (2018). Dietary Fiber Concentrates from Fruit and Vegetable By-products: Processing, Modification, and Application as Functional Ingredients. Food and Bioprocess Technology, 11, 1439-1463.
  6. Iqbal, S., Klammer, N., & Ekmekcioglu, C. (2019). The Effect of Electrolytes on Blood Pressure: A Brief Summary of Meta-Analyses. Nutrients, 11(6), 1362. https://doi.org/10.3390/nu11061362
  7. Vitamin C – Health Professional Fact Sheet. (2021, March 26). NIH Office of Dietary Supplements. Retrieved March 24, 2024, from https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminC-HealthProfessional/
  8. Jing, L., Deplazes, E., Clegg, J. K., & Wu, X. (2024). A charge-neutral organic cage selectively binds strongly hydrated sulfate anions in water. Nature Chemistry, 16(3), 335–342. https://doi.org/10.1038/s41557-024-01457-5
  9. Uebelhack, R., Busch, R., Alt, F., Beah, Z. M., & Chong, P. W. (2014). Effects of cactus fiber on the excretion of dietary fat in healthy subjects: a double-blind, randomized, placebo-controlled, crossover clinical investigation. Current Therapeutic Research, Clinical and Experimental, 76, 39–44. 
  10. Tesoriere, L., Butera, D., Pintaudi, A. M., Allegra, M., & Livrea, M. A. (2004). Supplementation with cactus pear (Opuntia ficus-indica) fruit decreases oxidative stress in healthy humans: a comparative study with vitamin C. The American Journal of Clinical Nutrition, 80(2), 391–395. https://doi.org/10.1093/ajcn/80.2.391
  11. El-Mostafa, K., El Kharrassi, Y., Badreddine, A., Andreoletti, P., Vamecq, J., El Kebbaj, M. S., Latruffe, N., Lizard, G., Nasser, B., & Cherkaoui-Malki, M. (2014). Nopal cactus (Opuntia ficus-indica) as a source of bioactive compounds for nutrition, health, and disease. Molecules (Basel, Switzerland), 19(9), 14879–14901. 
  12. Pullar, J. M., Carr, A. C., & Vissers, M. C. M. (2017). The Roles of Vitamin C in Skin Health. Nutrients, 9(8), 866.
  13. Trüeb R. M. (2009). Oxidative stress in aging of hair. International Journal of Trichology, 1(1), 6–14. 
  14. Khémiri, I., Essghaier Hédi, B., Sadfi Zouaoui, N., Ben Gdara, N., & Bitri, L. (2019). The Antimicrobial and Wound Healing Potential of Opuntia ficus indica L. inermis Extracted Oil from Tunisia. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2019, e9148782. https://doi.org/10.1155/2019/9148782
  15. Gouws, C. A., Georgousopoulou, E. N., Mellor, D. D., McKune, A., & Naumovski, N. (2019). Effects of the Consumption of Prickly Pear Cacti (Opuntia spp.) and its Products on Blood Glucose Levels and Insulin: A Systematic Review. Medicina (Kaunas, Lithuania), 55(5), 138. 
  16. Cefalu, W. T., Stephens, J. M., & Ribnicky, D. M. (2011). Diabetes and Herbal (Botanical) Medicine. In I. F. F. Benzie & S. Wachtel-Galor (Eds.), Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects (2nd ed.). CRC Press/Taylor & Francis. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK92755/
  17. Gouws, C., Mortazavi, R., Mellor, D., McKune, A., & Naumovski, N. (2020). The effects of Prickly Pear fruit and cladode (Opuntia spp.) consumption on blood lipids: A systematic review. Complementary Therapies in Medicine, 50, 102384. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2020.102384
  18. Ozder A. (2014). Lipid profile abnormalities seen in T2DM patients in primary healthcare in Turkey: a cross-sectional study. Lipids in health and disease, 13, 183. https://doi.org/10.1186/1476-511X-13-183
  19. Morán-Ramos, S., Avila-Nava, A., Tovar, A. R., Pedraza-Chaverri, J., López-Romero, P., & Torres, N. (2012). Opuntia ficus indica (nopal) attenuates hepatic steatosis and oxidative stress in obese Zucker (fa/fa) rats. The Journal of Nutrition, 142(11), 1956–1963. https://doi.org/10.3945/jn.112.165563 
  20. Alimi, H., Hfaeidh, N., Mbarki, S., Bouoni, Z., Sakly, M., & Ben Rouma, K. (2012). Evaluation of Opuntia ficus indica f. inermis fruit juice hepatoprotective effect upon ethanol toxicity in rats. General Physiology and Biophysics, 31(3), 335–342. https://doi.org/10.4149/gpb_2012_038 
  21. Wiese, J., McPherson, S., Odden, M. C., & Shlipak, M. G. (2004). Effect of Opuntia ficus indica on symptoms of the alcohol hangover. Archives of Internal Medicine, 164(12), 1334–1340. https://doi.org/10.1001/archinte.164.12.1334

Ana Sayfaya Dön